ASYA TÜRK TÖRESİ
Eski Türkler’de “töre” daha çok
devletin kuruluş düzeni ve işleyişi ile ilgili kuralları ifade etmekte ise de,
Türkler aile yaşantısı açısından da bu kavramı kullanmışlardır. Bu manada töre
“görenek” demektir. Çalışmamızda “töre” kavramı “Devlet Töresi” anlamında ele
alınmıştır.
Türk Töresi, Kağan da dahil olmak
üzere tüm toplumca mutlak suretle uyulması gereken hukuk kuralları toplamıdır.
Töreye atfedilen önem o kadar büyüktür ki, etkin hukuk kurallarının konulması
ve bunlara eşitlik ve adalet ilkeleri çerçevesinde riayet edilmesi hem kağanın
iktidarının, hem de devletin sürekliliği için en önemli koşullar arasında
gösterilmiştir.Bu sebeple de, kaynaklarda törenin çok önemli olduğu, hatta
devletten bile önde geldiği, töresini kaybetmiş bir ulusun yok olmuş sayılacağı
hatırlatılarak, kağanlardan her zaman töreye uygun davranmaları istenmiştir.
Kağanlar da bunu çok önemli bir görev sayıp, kendilerini her zaman halka karşı
sorumlu hissetmişler ve icraatlarıyla ilgili olarak topluma adeta hesap verici
açıklamalarda bulunmuşlardır.Töreye uygun davranmayan veya yönetimde başarı
sağlayamayan kağanların görevlerine devam edemedikleri görülmektedir.
Eski Orta-Asya Türk Hukuku’nda
törenin kaynağı her şeyden önce kağanlardır. Bundan başka, kurultaylarda alınan
kararlar da törenin bir parçasını oluştururlar. Toplum içinde, kendiliğinden ve
yavaş yavaş ortaya çıkan gelenek görenek kuralları (Yosun) ise, törenin bir
başka kaynağı olarak kabul edilmektedir. Ancak Yosun’un töre haline gelebilmesi
için, kurucu kağanın iradesi şarttır. Kağan, iradesiyle kabul ettiği bu
kurallara kendi emirlerini ve varsa kurultayca alınan kararları da katarak
toplumun hukuk düzenini oluşturur. Şu durumda kağanın törenin oluşmasındaki
merkezî konumu oldukça dikkat çekicidir.Eski Türk toplumunda töreye atfedilen
büyük önem sadece Orta – Asya ile sınırlı kalmamış, çağlar boyu kurulan tüm
Türk devletleri için de geçerli olmuştur.
Yrd. Doç. Dr. Aybars PAMİR
ORTA -ASYA TÜRK HUKUKUNDA “TÖRE” KAVRAMI
0 yorum:
Yorum Gönder